درس هاب مرجع پاسخ سوالات درسی و مرجع انشا، مقالات درسی تمام پایه های تحصیلی
مساحت زیادی از استان خوزستان را جلگه‌ها تشکیل می‌دهند. این جلگه‌ها از كوهپايه‌های زاگرس آغاز شده و تا ساحل خليج فارس و تا اروندکنار امتداد دارند. جلگه خوزستان به لحاظ مساحت، وسيع‌ترين جلگه كشور بوده كه به دلیل جمع‌شدن آبرفت‌ها در بخش‌های انتهایی كه به سمت خليج فارس جریان دارند، ایجاد شده است. ویکی زندگی در این مقاله تصمیم دارد به بخشی از ویژگی‌های این جلگه بپردازد. با ما همراه باشید.
موقعیت جغرافیایی جلگه خوزستان
استان خوزستان از سمت شمال و شرق، توسط کوه‌های زاگرس احاطه شده‌است. با حرکت به سمت داخل استان ارتفاع این کوه‌ها کم شده و جای آنها را تپه ماهورها می‌گیرند. خوزستان دو منطقه کوهستانی و جلگه‌ای دارد. به طور میانگین دو پنجم کل مساحت استان را کوهستان و سه پنجم آن را جلگه تشکیل می‌دهد.
از کوه‌های خوزستان می‌توان به کوه چو، زردکوه، شاویش، آب‌بندان، مامازاد، کوه سیاه و کوه‌چال اشاره کرد. جلگه خوزستان دارای شیب کمی است و در برخی از نقاط آن گنبدهای نمکی دیده میشود که نقش ویژه‌ای در شورکردن اراضی و آب‌ها دارد.
بخشی از ویژگی های جلگه خوزستان
خوزستان یکی از پرآب‌ترین استان‌های ایران است. پنج رود بزرگ که از زاگرس سرچشمه می‌گیرند، زمین‌های جلگه خوزستان را مشروب کرده و به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به خلیج فارس می‌ریزند. کارون بزرگترین این رودها، بزرگترین و تنها رود قابل کشتیرانی در ایران است، این رود که از کوه‌های زاگرس مرکزی سرچشمه می‌گیرد، در نزدیکی شوشتر به رود دز پیوسته و در منطقه‌ای نزدیک به ورودی اروندرود به خلیج فارس می‌ریزد.
رود کرخه سومین رود بلند ایران پس از کارون و سفیدرود است. این رود که از کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد، پس از طی مسیری در حدود ۷۵۵ کیلومتر در جهت جنوب غربی به تالاب هورالعظیم در مرز ایران و عراق می‌ریزد. نام کرخه از شهری در کوره شوش خوزستان به نام کرخا یا کرخه برگرفته شده است.
آب رود دز از زاگرس مرکزی در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی بروجرد نزدیکی چهاربره جریان می‌یابد و از میان شهر دزفول می‌گذرد و در ۱۰۰ کیلومتری جنوب این شهر در بند قیر به کارون می‌ریزد. این رود با حجم بالای آب در طول تاریخ شریان حیاتی کشاورزی متمرکز در منطقه بوده‌است.
رود مارون از کوه‌های راه باریک، سفید و گل‌گیلک در ۵۳ کیلومتری شمال غرب یاسوج سرچشمه گرفته و پس از تلاقی با رود اعلاء در چم‌هاشم با نام جراحی به راه خود ادامه می‌دهد و پس از مشروب‌کردن دشت رامهرمز و رامشیر و در مجموع پس از پیمودن مسافتی نزدیک به ۴۳۸ کیلومتر به خورموسی و خلیج فارس می‌ریزد. همچنین رود هندیجان یا زهره از کهگیلویه سرچشمه گرفته و دو سرشاخه اصلی آن دو رود آب شیرین یا خیرآباد و آب شور یا شولستان است، این رود نیز مانند سایرین پس از گذر از هندیجان به خلیج فارس می‌ریزد.
فرهنگ استان خوزستان
وجود مراکز علمی و فرهنگی مانند دانشگاه جندی‌شاپور در این استان دلالت بر اهمیت و رونق این منطقه دارد که استادان بزرگ دانش پزشکی را از یونان، مصر، هند و روم گرد هم آورده بود. این دانشگاه را ساسانیان بنیان گذاردند. این دانشگاه پزشکی که به دستور شاپور اول (۲۴۱–۲۷۱ م) به سبب وجود آب و هوا و طبیعت پرنعمت و مناسب در گندی شاپور (نزدیک دزفول) ساخته شد، توسط شاپور دوم (ذوالاکتاف) مرمت و بازسازی شد و در زمان انوشیروان تکمیل و توسعه یافت.
دانشمندان و شاعران بزرگی همچون ابونواس حسن بن هانی اهوازی که از ارکان شعر عرب است، عبدالله بن میمون اهوازی، نوبخت اهوازی منجم و فرزندانش، جورجیس پسر بختشوع گندیشاپوری و شاعران شیعی، مانند ابن سکیت و دعبل خزائی، از همین منطقه برخاسته‌اند.
تراکم قومیتی خوزستان
براساس دانشنامه بریتانیکا، بیشتر جمعیت استان خوزستان را بختیاری‌ها و سایر لرها تشکیل می‌دهند. در رتبه بعدی مردم عرب و سایر اقوام فارس قرار دارند. همچنین قشقایی‌ها و ارامنه نیز در بخش‌هایی از این استان ساکن هستند.
عرب‌ها در شهرستان‌های شادگان، دشت آزادگان، هویزه، باوی، رامشیر، کارون و حمیدیه اکثریت مطلق جمعیت را تشکیل می‌دهند. در شهرستان‌های اهواز، خرمشهر، آبادان، ماهشهر و امیدیه به خصوص در مناطق روستایی، عرب‌ها جمعیت قابل ملاحظه‌ای را تشکیل می‌دهند.
بقیه شهرستان های استان از اقوام فارس، لر و بختیاری است، از جمله دزفول، شوشتر، شوش، اندیمشک، مسجد سلیمان، ایذه، آغاجاری، بهبهان، باغ ملک، رامهرمز، گتوند، لالی، اندیکا، هفتکل و هندیجان که از قدیمی‌ترین، بزرگترین و نفت‌خیزترین شهرهای استان به شمار می‌روند.
شهرستان های خوزستان
استان خوزستان ۲۷ شهرستان و ۵۴ شهر دارد. شهرستان‌های این استان شامل اهواز، آبادان، آغاجاری، امیدیه، اندیکا، اندیمشک، ایذه، باغ ملک، باوی، بندر ماهشهر، بهبهان، حمیدیه، خرمشهر، دزفول، دشت آزادگان، رامشیر، رامهرمز، شادگان، شوش، شوشتر، کارون، گتوند، لالی، مسجدسلیمان، هفتکل، هندیجان و هویزه است.
خوزستان در دوران جنگ
استان خوزستان از ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ تا واپسین روز جنگ ایران و عراق همواره صحنه عملیات‌های گوناگون ایران برای بازپس‌گیری مناطق اشغال‌شده توسط نیروهای ارتش عراق بود. در آغاز جنگ شهرهایی مانند آبادان، سوسنگرد، بستان، دزفول، اندیمشک، خرمشهر، و اهواز که مرکز استان بود، مرتباً هدف حملات موشکی و توپخانه ارتش عراق قرار داشتند.
خوزستان از جمله استان‌هایی است که در طول جنگ هشت ساله، دچار آسیب و خسارات فراوانی شد. اشغال طولانی‌مدت برخی مناطق استان، موشک باران دائمی برخی شهرها و حملات هوایی و زمینی به شهرهای دزفول، بستان، هویزه، سوسنگرد، اهواز، شوش، شوشتر، شادگان، اندیمشک و بسیاری از مناطق دیگر، همه و همه موجب آسیب‌های فراوان به سرمایه‌های طبیعی و انسانی و زیرساخت های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آن شد.
صنعت و اقتصاد
اهواز، مرکز صنایع پخش نفت و گاز در خوزستان و تمامی مناطق نفت‌خیز در جنوب، غرب و شرق ایران است. پالایشگاه آبادان و پتروشیمی بندر امام و پتروشیمی ماهشهر از جمله صنایع وابسته به نفت در این استان هستند. کارخانجات ذوب و فولادسازی و محصولات آهنی و فولادی و لوله‌سازی از جمله صنایعی هستند که تأثیر زیادی در اقتصاد منطقه و استان دارند.
محصولات
جدا از کشاورزی سنتی و نیمه مکانیزه محصولات سنتی (مانند برنج، گندم، مرکبات و صیفی جات)، نیشکر نیز به صورت صنعتی در قالب طرح توسعه نیشکر و صنایع جانبی استان خوزستان در ابعاد جغرافیایی وسیعی کشت شده و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. از جمله صنایع جانبی قدیمی نیشکر در خوزستان، مجتمع کاغذسازی هفت تپه است که از قدیم با استفاده از ضایعات نیشکر به تولید کاغذ می‌پردازد.
سوغات
بهترین سوغات استان خوزستان انواع خرما است. همچنین محصولات دیگری مانند صیفی‌جات، ادویه، حلوا ارده، حلوا شکری، حلوا کنجدی، شیر ارده، انواع کلوچه سنتی، لیف خرما، عبا، حصیر، گبه، فرش، گلیم، جاجیم و نمد را می‌توان جزو انواع سوغات خوزستان به حساب آورد.
